W związku z możliwym zagrożeniem wybuchu epidemii Ptasiej Grypy (wybuch kilku ognisk epidemii w Niemczech) przypominamy najważniejsze informacje i procedury z nią związane.

Co to jest ptasia grypa?

Różne typy wirusa mogą wywoływać chorobę o różnym stopniu nasilenia. Każdy rodzaj wirusa ptasiej grypy można zaliczyć do dwóch klas: niskiej zjadliwości (LPAI - Low pathogenic avian influenza) oraz wysokiej (HPAI - Highly pathogenic avian influenza). 
Wśród znanych 16 typów H jedynie H5, H7 oraz H9 mogą przekraczać granicę między organizmem ptaka a człowieka. Najbardziej znaną odmianą wirusa jest H5N1, wysoce patogenna, od 1997 spowodowała zagładę dziesiątek milionów ptaków.

Ptasia grypa znana jest od 1901 r. Po raz pierwszy odkryta i opisana została we Włoszech. W 1955 r. zidentyfikowano wywołujący ją patogen. To choroba zakaźna, która atakuje ptactwo dzikie i hodowlane, wywołana przez szczep wirusa grypy typu A. Cząsteczki wirusa grypy mogą infekować także inne gatunki zwierząt, włączając w to świnie, konie, foki, wieloryby oraz ludzi. Jednakże, dzikie ptactwo pełni rolę naturalnego i bezobjawowego nosiciela, rozprzestrzeniając wirus pośród bardziej podatnego na infekcję ptactwa hodowlanego.

Wirus ptasiej grypy sporadycznie powoduje zakażenia u ludzi. Gdy jednak do tego dojdzie, to choroba przebiega o wiele ciężej od “ klasycznej” ludzkiej grypy. W niewielu przypadkach zakażenia zaobserwowano następujący przebieg choroby: gorączka, ból gardła, kaszel. Następnie może wystąpić wirusowe zapalenie płuc, w wyniku którego dochodzi do ostrej niewydolności oddechowej.

Głównym źródłem zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt (drobiu) są ptaki wolnożyjące (głównie ptaki wodne), będące bezobjawowymi nosicielami ptasiej grypy. Najbardziej prawdopodobnym źródłem zakażenia drobiu domowego jest bezpośredni lub pośredni kontakt ( woda do picia ) z takim ptactwem.

Wirus ptasiej grypy może rozprzestrzeniać się w powietrzu a także poprzez nawozy. Źródłem potencjalnego zakażenia oprócz wody, może być także skażona pasza oraz nieodkażona odzież robocza i sprzęt oraz zanieczyszczone środki transportu. Główną drogą zakażenia jest kontakt z odchodami zarażonych ptaków. Wirus przenosi się również na butach, a także przez gryzonie do innych farm – rozszerzając w ten sposób rozmiar zagrożenia. Na zarażenie się ptasią grypą narażone są więc szczególnie osoby pracujące przy hodowli drobiu, nawet posiadające tylko kilka kur. Zakażenie może być także przenoszone na człowieka na drodze kontaktu z odchodami dzikiego ptactwa wędrownego, jednak dotychczas nie zanotowano zakażeń przenoszonych tą drogą, wszystkie przypadki choroby u ludzi pochodziły od ptactwa domowego. 
Bardzo ważną rolę w rozprzestrzenianiu wirusa grypy odgrywa człowiek. 
Rozprzestrzenianie z wiatrem zainfekowanych cząstek i kropelek nie ma większego znaczenia. Nie należy jednak obawiać się spożywania drobiu i jajek. Wirus ginie w czasie obróbce termicznej, można jedynie odradzać jedzenie surowych jaj.

Pierwsze przypadki zakażenia ludzi wirusem H5N1 – ptasiej grypy – wystąpiły w 1997 roku w Hongkongu. Zachorowało wówczas 18 osób, z których 6 zmarło. Od chwili pojawienia się wirusa, do sierpnia 2005 zakażeniu uległo na świecie 112 osób, z czego 65 zmarło.
Stwierdzono, że przyczyną wystąpienia choroby u ludzi był bliski kontakt z zakażonym drobiem. Rozprzestrzenianiu się choroby zapobiegła szybka likwidacja ok.1,5 mln sztuk drobiu. Do tej pory w Rosji nie zanotowano przypadku ptasiej grypy u ludzi.

Jej epidemie wybuchają najczęściej w krajach Azji Południowo-Wschodniej. Uważa się, że wszystkie gatunki ptaków są podatne na zakażenie wirusem ptasiej grypy, chociaż niektóre mogą być bardziej odporne. Wirus ptasiej grypy- H5N1- od końca 2003 roku zdziesiątkował ptactwo w fermach hodowlanych w Azji, a obecnego lata także na rosyjskiej Syberii i w Kazachstanie.

Okresowe występowanie na całym świecie epidemii ptasiej grypy najprawdopodobniej wiąże się z pośrednim lub bezpośrednim kontaktem drobiu domowego (bardziej podatnego) z dzikim ptactwem wodnym, które stanowi naturalnym, bezobjawowym "przenośnik" dla wirusa. Kiedy choroba wystąpi w stadzie, rozprzestrzenia się szybko.

Wszystkie przypadki zachorowań ludzi na tę chorobę są poddawane ścisłej kwarantannie, celem wyeliminowania możliwości mutacji wirusa grypy - w przypadku, gdy w organizmie osoby zarażonej "ptasim" wirusem funkcjonował by już wirus jednej z odmian ludzkiej grypy istniało by ryzyko jej zajścia. Co doprowadzić mogło by do gwałtownego, praktycznie niczym nie hamowanego rozprzestrzeniania nowego wirusa wśród ludzi - w konsekwencji do wybuchu pandemii.

 Jak się zabezpieczyć przed ptasią grypą?

• unikaj kontaktu z wszelkim ptactwem nie zależnie od stanu jego zdrowia - unikaj miejsc, gdzie występują duże skupiska ptaków – ferm, kurników, stad gołębi na placach.
• Nie musisz rezygnować z mięsa drobiowego i jajek. Wirus ptasiej grypy ginie w obróbce termicznej w temperaturze powyżej 50^o C.
• Na rynku polskim dostępny jest lek stosowany w przypadku zdiagnozowania grypy, rekomendowany przez WHO, który może przepisać lekarz.

Ptasia grypa - objawy

Objawy u ptaków

Okres inkubacji trwa 3 do 5 dni w zależności od szczepu wirusa (czasami do 7 dni), gatunku drobiu i jego wieku. 

Objawy kliniczne ptasiej grypy u drobiu są mało charakterystyczne i zróżnicowane w zależności od zjadliwości szczepu wirusa wywołującego chorobę, gatunku i wieku ptaków, zakażeń towarzyszących oraz warunków środowiskowych. 
Główne objawy kliniczne wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) u drobiu to:

• depresja;
• brak apetytu,
• gwałtowny spadek/utrata produkcji jaj, miękkie skorupy jaj;
• objawy nerwowe;
• zasinienie i obrzęk grzebienia i korali
• silne łzawienie, obrzęk zatok podoczodołowych, kichanie;
• trudności z oddychaniem;
• biegunka.

Padnięcia mogą być nagłe, bez widocznych objawów sygnalizujących zakażenie. Śmiertelność może dochodzić do 100%. Przy zakażeniu wirusem grypy o niskiej zjadliwości mogą wystąpić objawy (raczej łagodne) ze strony układu oddechowego, depresja, biegunka, zmniejszona produkcja jaj u niosek aż do zaniku, osłabienie, stroszenie piór i gorączkę.
Zakażone ptaki wydalają duże ilości wirusa z kałem, w wydzielinie z oczu i dróg oddechowych. Przedłużająca się choroba powoduje wzrastające przekrwienie, głównie na gardle, tchawicy, żołądku i tłuszczu w okolicy serca oraz podskórne obrzmienie na głowie i nogach zwierząt.

Objawy u ludzi

Ptasia grypa u ludzi wywołuje objawy podobne do tych spowodowanych zwykłą grypą:

• gorączka
• kaszel
• ból garłda
• bóle mięśni, stawów
• zapalenie spojówek
• w ciężkich przypadkach może także powodować problemy z oddychaniem oraz prowadzić do zapalenia płuc.

Jak leczyć ptasią grypę ?

Podobnie jak w przypadku zwykłej grypy leczenie ma charakter głównie objawowy. W walce z ptasią grypą stosuje się leki zanamivir i oseltamivir.

Lek zanamivir nie jest zarejestrowany w Polsce.

Oseltamivir jest produkowany przez koncern Roche pod nazwą Tamiflu.
To właśnie ten lek ma być wykorzystany w przypadku ewentualnej pandemii wirusa H5N1. Lekarze ostrzegają jednak, że nieodpowiednie i zbyt częste używanie oseltamiwiru (tamiflu) może doprowadzić do tego, że wirus grypy zdoła się szybko uodpornić.

Lek jest skuteczny, kiedy zostanie podany w ciągu 36-48 godzin od wystąpienia objawów. W tym czasie należy wykonać laboratoryjne badania wirusologiczne w celu ustalenia typu wirusa wywołującego objawy. Badanie takie wykonuje się metodą fluorescencyjną na próbce wymazu z tylnej ściany gardła, a wyniki można otrzymać po kilku godzinach.

Jeżeli badanie wykaże, że przyczyną objawów jest wirus grypy, można podać lek zawierający oseltamivir . Lek ten kosztuje ok. 250 zł i nie jest łatwo dostępny w aptekach. Z powodu wysokiej ceny i rzadkiego stosowania apteki z reguły sprowadzają lek na zamówienie.

Jak izolować teren objęty epidemią?

W tym celu tworzone są tzw. strefy zapowietrzone. Strefa zapowietrzona to obszar bezpośrednio wokół ogniska choroby, podlegający ograniczeniom, w szczególności zakazom, nakazom oraz środkom kontroli, podejmowanym przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Obszar ten oznaczany jest specjalnymi tablicami w kolorze żółtym zawierającą informację w czarnym kolorze o następującej treści: „Uwaga! Teren występowania Ptasiej grypy. Obszar zapowietrzony”.